Jerzy Franciszek Kulczycki – czyli jak Polak nauczył pić kawę Wiedeńczyków.
Tło Historyczne: Odsiecz Wiedeńska
Pod koniec XVII wieku Europa stała w obliczu wielkich przemian i konfliktów. Jednym z najważniejszych wydarzeń była Bitwa pod Wiedniem, która miała miejsce 12 września 1683 roku. To właśnie ta bitwa zadecydowała o losach Europy, a Polska odegrała w niej kluczową rolę.
W owym czasie, Imperium Osmańskie, pod wodzą sułtana Mehmeda IV, było jedną z największych potęg świata, z ambicjami rozszerzenia swoich wpływów na zachód. Przez dekady Turcy sukcesywnie zajmowali kolejne tereny Bałkanów, a Wiedeń był ich kolejnym celem. Na czele tej kampanii stanął wezyr Kara Mustafa, który z ogromną armią osmańską ruszył na oblężenie Wiednia.
Polska, rządzona przez króla Jana III Sobieskiego, była jednym z niewielu państw, które rozumiały powagę osmańskiego zagrożenia. Sobieski, zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa, które groziło całej Europie, postanowił wesprzeć Habsburgów i ruszył na ratunek Wiedniowi z odsieczą. Wiedeń stał się symbolem obrony chrześcijańskiej Europy przed osmańskim zagrożeniem.
12 września 1683 roku, połączenie sił polsko-austriacko-niemieckich pod dowództwem Sobieskiego zadało druzgocącą klęskę Turkom, zmuszając ich do odwrotu.
Bitwa pod Wiedniem stała się punktem zwrotnym w historii Europy, zatrzymując osmańską ekspansję i umacniając pozycję Sobieskiego jako obrońcy chrześcijaństwa.
„Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały”
Tak po zwycięskiej bitwie rozpoczął swój list do żony Jan III Sobieski.
„Porażka i przegrana […] była to przeogromna, klęska taka, jaka od powstania państwa nigdy jeszcze się nie wydarzyła”
A tak potwierdził słowa Sobieskiego osmański kronikarz Silahdar Mehmed Aga z Fyndykły.
Życie Jerzego Franciszka Kulczyckiego
Na tle tych dramatycznych wydarzeń swoją rolę odegrał Jerzy Franciszek Kulczycki, polski szlachcic, żołnierz, tłumacz i dyplomata. Kulczycki urodził się w 1640 roku w majątku szlacheckim Kulczyce na w miejscowości Sambor (dzisiejsza Ukraina). Był obywatelem Rzeczypospolitej wyznania rzymskokatolickiego uważającym się za Polaka, a mającym prawosławne korzenie.
Kulczycki znany był ze swojej znajomości języków orientalnych oraz kultury muzułmańskiej, co umożliwiło mu karierę jako tłumacz i kupiec. Wcześniej, w latach 70. XVII wieku, służył w oddziałach kozackich oraz jako tłumacz w Wiedniu, co ułatwiło mu nawiązywanie kontaktów z Turkami. W 1678 roku osiedlił się w Wiedniu, gdzie prowadził handel orientalnymi towarami.
Podczas oblężenia Wiednia w 1683 roku Kulczycki zasłynął swoją niewiarygodną odwagą i sprytem.
W przebraniu tureckim, wykorzystując swoją znajomość języka i kultury, przedostał się przez linie wroga, aby dostarczyć wiadomość do oblężonych mieszkańców Wiednia o nadchodzącej pomocy. Ta akcja miała kluczowe znaczenie dla morale obrońców miasta i przyczyniła się do ostatecznego zwycięstwa koalicji chrześcijańskiej.
Pierwsza kawiarnia w Wiedniu
Po zwycięstwie pod Wiedniem, Kulczycki został uhonorowany przez cesarza Leopolda I. Otrzymał nie tylko dom w Wiedniu, ale również 300 worków kawy, które Osmanowie pozostawili po sobie, uciekając z obozu. To wydarzenie stało się punktem zwrotnym w jego życiu.
Zainspirowany tym, co widział podczas swoich podróży na Bliskim Wschodzie, Kulczycki postanowił otworzyć w Wiedniu pierwszą kawiarnię, którą nazwał „Dom pod Błękitną Butelką” (Hof zur blauen Flasche). Jego kawiarnia stała się miejscem spotkań intelektualistów, artystów i zwykłych mieszkańców Wiednia. Serwowano tam kawę przygotowywaną na wzór orientalny, ale Kulczycki wprowadził także innowacje – dodawał do niej cukier i mleko, co stało się popularne wśród Wiedeńczyków.
Kulczycki nie tylko założył pierwszą wiedeńską kawiarnię, ale również przyczynił się do popularyzacji kawy w Europie. Jego odwaga i przedsiębiorczość sprawiły, że kawa stała się nieodłącznym elementem kultury europejskiej.
Kawa w Europie pod koniec XVII Wieku
Pod koniec XVII wieku kawa była już dobrze znana na Bliskim Wschodzie i w krajach muzułmańskich, gdzie jej picie stało się częścią codziennych obrzędów religijnych i społecznych. Kawa, pochodząca z Jemenu, rozprzestrzeniła się szybko w krajach osmańskich, a wkrótce zaczęła przenikać do Europy.
W Polsce, która miała bliskie kontakty z Imperium Osmańskim, kawa zaczęła zyskiwać popularność głównie wśród szlachty i mieszczan. Była ona uważana za napój egzotyczny i luksusowy, który podkreślał status społeczny. Kawa stała się także symbolem otwartości na nowości i wpływy z Bliskiego Wschodu, co odzwierciedlało się w polskiej kulturze tamtych czasów.
Kulczycki, będąc Polakiem i mając doświadczenie z handlem na Wschodzie, dostrzegł w kawie nie tylko napój, ale także potencjalne źródło zysku i nową tradycję. Jego działalność w Wiedniu stała się przykładem dla innych miast europejskich, gdzie kawiarnie zaczęły pojawiać się w coraz większej liczbie.
Dziedzictwo Jerzego Franciszka Kulczyckiego
Jerzy Franciszek Kulczycki zmarł w 1694 roku, ale jego dziedzictwo przetrwało. Wiedeń, dzięki jego inicjatywie, stał się jednym z najważniejszych ośrodków kultury kawowej na świecie. Do dziś, na jego cześć, w Wiedniu odbywają się różne uroczystości, a jego postać jest upamiętniona jest jako pionier europejskiej kultury kawowej.
Kulczycki, założyciel pierwszej kawiarni w Wiedniu, zapoczątkował nową tradycję, która przetrwała stulecia. Jego innowacyjność i odwaga sprawiły, że kawa, z egzotycznego napoju, stała się integralną częścią europejskiego stylu życia.
Warto na koniec wspomnieć o ciekawym paradoksie.
Otóż Jerzy Franciszek Kulczycki ma w Wiedniu swój mały pomnik oraz na jego cześć nazwano nawet ulicę Kolschitzkygasse.
Do dnia dzisiejszego jednak (sierpień 2024),
czyli ponad 340 lat po Odsieczy Wiedeńskiej,
miasto Wiedeń nie uhonorowało pomnikiem swojego wyzwoliciela z 1683 roku,
głównego dowódcy wojsk sprzymierzonych Jana III Sobieskiego…
Wpis jest fragmentem Książki 📙 100CiekawostekOKawie.pl 👈
❓ Jestem cieKAW, czy byliście w Wiedniu na Kawce
i co sądzisz o braku pomnika Jana III Sobieskiego w Wiedniu? – daj znać na FB 👈
Pozdrawiam
#KrzysztofBarista Wacławek
Życie jest zbyt krótkie na picie słabej kawy
